بررسی مهمترین عوامل موثر برهمگرایی و واگرایی بین ایران و کشورهای حوزه دریای خزر

thesis
abstract

دریای خزر بزرگترین دریاچه جهان، به لحاظ موقعیت محصور و ویژه خود تا قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی چندان مورد توجه قرار نمی گرفت، چون که این دریا مشترک بین ایران و شوروی بوده و بدین دلیل که دو کشور رابطه نزدیک و مسالمت آمیزی با هم داشته و از طرف دیگر تقارن قدرت بین دو کشور برقرار نبود، مشکل خاصی پیش نمی آمد. لذا قراردادهای 1921 و 1940 بین 2 کشور حاکم بر رژیم حقوقی خزر بود. منابع موجود در خزر نیز کمتر مورد توجه و یا استفاده قرار می گرفت. ایران در قسمت جنوب کشور دارای ذخایر عظیم اثبات شده نفت و گاز بوده و هست؛ شوروی نیز متوجه منابع سیبری بود و بیشترین سرمایه گذاری ها را در آن بخش انجام داده بود. هر چند در دروران استالین مسائلی همانند قضیه نفت شمال و اشغال آذربایجانِ ایران توسط قوای روس رابطه فیمابین را خصمانه نمود ولی در مسائل مربوط به خزر اتفاق خاصی صورت نگرفت، بلکه همان نظام مشاع حاکمیت خود را تا فروپاشی حفظ نمود. فروپاشی اتحاد جماهیرشوروی در دهه 1990 و پایان سلطه شوروی بر بلوک شرق خط بطلانی به شرایط حاکم بر معادلات منطقه کشید که یکی از آنها خزر و ژئوپلتیک آن بود. در واقع فروپاشی شوروی یک فرایند سیاسی- جغرافیایی بود که کل نظام بین المللی را تحت تاثیر قرار داده و موجودیت های سیاسی جدیدی را که شامل 15 کشور مستقل در اروپا و آسیا بود؛ وارد ژئوپلتیک جهانی نمود. لذا تصمیات سیاسی که از یک مرکز تصمیم گیری نشات می گرفت؛ دیگر جای خود را به 16 مرجع و مرکز تصمیم گیری مختلف داد. در اطراف خزر تعداد کشورها از 2 واحد سیاسی به 5 واحد افزایش پیدا کرد یعنی به بیش از 2 برابر بالغ گردید. شرایط فوق موجب تعاملات پیچیده ای از 3 قدرت و فرهنگ، در محیط جغرافیایی حوزه دریای خزر گردید که تهدیدات و فرصت های منحصر به خود را ایجاد نمود. چنانچه پیشاپیش اشاره گردید تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی قراردادهای 1921 و 1940 حاکم بر نحوه استفاده از بستر و زیر بستر دریای خزر بود که یک سیستم مشاع را اعمال می نمود ولی استقلال کشورهای جمهوری آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان این نظام را بر هم زد و کشورهای فوق خواهان تعیین نظام حقوقی جدیدی شده و برای خود منافع خاصی را تعریف کردند. از آنجایی که حوزه دریای خزر برای کشورهای تازه استقلال یافته تنهاترین وسیله ارتباط دریایی و نیز دریای بین المللی حاوی منابع هیدروکربنی بوده، اهمیت خاصی پیدا کرده است و کشورهای مزبور بیشترین سرمایه گذاری را برای استخراج نفت و گاز در این حوزه آبی انجام داده اند. با این اوصاف به هم پیوستگی منافع جمعی کشورهای حوزه دریای خزر باعث می گردد تا 5 کشور ساحلی دریای خزر متوجه این حقیقت باشند که شرایط خاص جغرافیایی دریای خزر و بسته بودن آن باعث می شود تا هیچ کشوری نتواند به تنهایی تعریف خاص و منحصر به فردی از منافعش به عمل آورده و در این راستا تلاش نماید تا با اتکا به قدرت ملی خود منافعش را به حداکثر برساند. کشورهای حوزه خزر ضمن آنکه معترف به حداکثر رساندن منافع خود در یک سازوکار منطقه ای و همگرایانه هستند ولی شرایط حاضر وضعیتی را بر آنان تحمیل می کند که هر کدام از کشورها در برخی مواقع به صورت واگرایانه و انفرادی منافع خود را جستجو کنند. در این میان کشور عزیزمان جمهوری اسلامی با توجه به دکترین سیاست خارجی تعامل سازنده، خواهان همکاری و همگرایی در درون نظام منطقه ای عادلانه و مبتنی بر احترام متقابل می باشد که در آن همه طرفین بتوانند به حق و حقوق واقعی خود برسند. در این اثنا ریشه یابی و تحلیل مسایل و زمینه های که می تواند همکاری و یا همگرایی را تقویت نموده و در مقابل زمینه ها و ریشه های منازعه و واگرایی را از بین ببرد، مثمر ثمر خواهد بود. لذا با عنایت به مساله فوق در پژوهش حاضر، عواملی که چه به صورت بالقوه و چه به صورت بالفعل می توانند بستر یا عامل همگرایی و بالعکس واگرایی گردند، مورد بررسی قرار می گیرند.

First 15 pages

Signup for downloading 15 first pages

Already have an account?login

similar resources

بررسی مهمترین عوامل موثر بر همگرایی کشورهای حوزه دریای خزر؛ فرصت ها و چالش ها

فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در آغاز دهه¬ی 1990، منجر به تحولاتی در جغرافیا سیاسی حوزه دریای خزر، پیدایش مرزهای جدید بین¬المللی و در نهایت تغییر و تحول در برخی از قواعد و قوانین و تعهدات بین¬المللی مرتبط با این کشور گردید. یکی از مهمترین پیامدهای این رویداد- فروپاشی شوروی – استقلال کشورهای است که درحوزه دریا خزر جای شوروی را گرفتند و شرایط جدیدی را پیرامون مسائل سیاسی،حقوقی،ژئوپلیتیکی و زیست¬محیط...

15 صفحه اول

عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری کشورهای حوزه دریای خزر

گردشگری بین المللی طی دو دهه‎ی گذشته به سرعت توسعه ‎یافته و از نظر اقتصادی اهمیت قابل توجهی پیدا کرده است. در این چارچوب، تحقیق حاضر به بررسی و شناسایی عوامل مؤثر بر تقاضای گردشگری، درکشورهای منتخب حوزه دریای خزر[1] پرداخته است. برای این منظور از روش داده‎های تابلویی[2] طی دوره‎ی زمانی 2013-2000 استفاده شده است. نتایج بدست آمده در این مطالعه، نشان می‎دهد که درآمد سرانه، نرخ واقعی ارز و آزادسازی...

full text

بررسی همگرایی اقتصادی میان ایران و کشورهای حوزه دریای خزر (کاربرد مدل جاذبه)

از جمله واکنش‌های عملی کشورها برای مقابله با پدیده جهانی‌شدن‌ می‌توان به همگرایی اقتصادی اشاره کرد. امروزه همگرایی اقتصادی، همزمان با جهانی‌شدن رونق گرفته است و بنابراین، انتخاب اتحادیه یا گروه تجاری منطقه‌ای یکی از اهداف مهم برنامه‌ریزی تجاری است. این مقاله همگرایی اقتصادی میان ایران و کشورهای حوزه دریای خزر شامل آذربایجان، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان را بررسی می‌کند. از این‌رو، از یک مدل جاذ...

full text

بررسی رابطه بین اندازه دولت و رشد اقتصادی کشورهای حوزه ی دریای خزر

چکیده     دولت و نقش آن در اقتصاد به لحاظ تاثیر گذاری بر فعالیت های بخش خصوصی وایجاد واجرای قوانین ومقررات و فراهم نمودن محیط کسب وکار مناسب از اهمیت خاصی در مباحث اقتصادی برخودار است. در این پژوهش اثر اندازه دولت بر رشد اقتصادی کشورهای حوزه دریای خزر در طول سال­های 1994 تا 2012 با روش پانل دیتا مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که اندازه دولت تاثیر مستقیم و معنادار بر رشد اقتصادی دا...

full text

شناسایی و اولویت بندی عوامل واگرایی در روابط ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس

منطقه خلیج‌فارس منطقه‌ای راهبردی و استراتژیک در عرصه مناسبات ژئوپلیتیک و تاثیرگذار در معادلات جهانی می‌باشد، که کشورهای این منطقه حساس در صورت درک صحیح شرایط و ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی موجود و حرکت به سمت همگرایی و ایجاد سازمان منطقه‌ای اقتصادی، تاثیرگذاری زیادی در عرصه معادلات جهانی خواهند داشت، اما در حال حاضر با عدم درک جایگاه منطقه و حرکت به سمت واگرایی، فاقد تاثیرگذاری لازم در مناسبات جهانی بو...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


document type: thesis

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه علامه طباطبایی - پردیس آموزشهای نیمه حضوری

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023